Đến với trưng bày này, du khách có cơ hội được thưởng lãm gần 70 hiện vật gốm men đặc sắc, với các loại hình, dòng men đa dạng, phong phú, được tuyển chọn từ bộ sưu tập cổ vật An Biên của nhà sưu tập Trần Đình Thăng (Hải Phòng) và một số hiện vật của Bảo tàng Lịch sử quốc gia.
Trưng bày gồm các chủ đề: Gốm Việt Nam 10 thế kỷ đầu Công nguyên, Gốm Việt Nam thế kỷ X – XIV, Gốm Việt Nam thế kỷ XV – XVII, Gốm Bát Tràng thế kỷ XVIII – XIX.
Cách ngày này trên 2.000 năm, từ những kỹ thuật mới trong chế tác đồ gốm được phổ biến từ Trung Hoa, nghề gốm Việt Nam với trình độ và kinh nghiệm truyền thống sẵn có đã nhanh chóng tiếp thu, nắm vững và phát triển để tạo nên những sắc thái riêng biệt, trở thành một trong số ít các quốc gia có nghề sản xuất đồ gốm men ra đời sớm và phát triển liên tục.
Trên nền tảng nền văn hóa Đông Sơn bền chắc, với kinh nghiệm và bản lĩnh, người Việt đã nhanh chóng tiếp thu và phát triển kỹ nghệ và từng bước tạo nên diện mạo mới cho sản xuất gốm sứ, hình thành nên các trung tâm khá quy mô với nhiều loại hình phong phú, kiểu dáng mẫu mã hiện đại hơn.
Đặc trưng của đồ gốm thời kỳ này có xương gốm dày, men mỏng thường không phủ hết đồ vật, men màu vàng ngà, trắng nhạt, trắng xám; Trang trí hoa văn in nổi ô trám, hoa văn xương cá hoặc lá dừa, hình thoi, chữ S, văn sóng nước… một số ấm, âu, hũ có trang trí hình cánh sen, chim, cá, đầu gà, đầu voi.
Thế kỷ thứ III đến cuối thế kỷ thứ VI, sản xuất đồ gốm ở khu vực phương Nam có những bước phát triển vượt bậc, xuất hiện một dòng gốm mới đó là gốm men trắng, men trắng xanh được nung với nhiệt độ cao, xương và men gốm cứng. Đây là một cuộc cách mạng trong sản xuất gốm sứ ở tầm mức thế giới.
Việc nghiên cứu khai quật các lò gốm cổ ở Cổ Loa (Hà Nội), Đại Lai, Luy Lâu, Đương Xá (Bắc Ninh), Thanh Lãng, Đồng Đậu, Lũng Hòa (Vĩnh Phúc), Tam Thọ (Thanh Hóa) thấy xuất hiện nhiều những mảnh gốm men trắng, men trắng xanh với loại hình phong phú. Do vậy, có thể khẳng định chắc chắn rằng, Việt Nam thời kỳ này cũng đã bắt kịp và trở thành một trong những quốc gia hiếm hoi trên thế giới có thể sản xuất được loại gốm chất lượng cao này.
Gốm men trắng rất phổ biến dưới thời Lý – Trần, có số lượng lớn, loại hình phong phú, nghệ thuật thẩm mỹ cao, trong số đó có nhiều loại được chế tác tinh xảo, hoa văn trang trí độc đáo mang tính biểu trưng cao quý như rồng, hoa sen, hoa cúc… Gốm men trắng có nhiều sắc độ khác nhau như trắng ngà, trắng đục, trắng sáng ngả xanh, bề mặt men nhẵn bóng, có những vết rạn nhỏ theo thời gian khiến cho nó mang một vẻ đẹp sâu lắng.
Những biến động của lịch sử khiến các trung tâm sản xuất gốm dần lụi tàn từ thế kỷ XVIII. Đậm tính truyền thống và riêng biệt, trung tâm sản xuất gốm Bát Tràng đã trải qua những giai đoạn lịch sử khó khăn để tồn tại và phát triển cho đến tận ngày nay, trở thành một bảo tàng sống động về gốm sứ Việt Nam.
Sau này gốm Bát Tràng – một làng gốm truyền thống có từ thế kỷ 14 cũng bị ảnh hưởng, thị trường gốm xuất khẩu không còn, nhưng vẫn giữ được sức sống bền bỉ nhờ có một thị trường tiêu thụ rộng rãi trong nước với những đồ gia dụng, đồ thờ, đồ trang trí, đồ đặt hàng phù hợp thị hiếu.
Có lịch sử lâu đời, hội tụ những tinh hoa văn hoá dân tộc, đồ gốm trở thành đối tượng được các nhà nghiên cứu, sưu tập cổ vật say mê, dành nhiều thời gian, tâm sức nghiên cứu, sưu tầm và hình thành những bộ sưu tập giá trị./.
Thanh Nhiên